Een 'schoolplein'-gesprek

Onlangs ving ik een gesprek op van twee moeders die, net als ik, op het schoolplein stonden te wachten op hun kinderen. De ene moeder vertelde over haar ex en de ruzie die ze onlangs gehad hadden over het weekend. Ze was het er niet mee eens dat hij niks had ondernomen met de kinderen. De schoolbel ging en de kinderen kwamen naar buiten. De zoon begroette zijn moeder, die vervolgens doorging met het gesprek over haar ex. Vader werd zeer negatief afgeschilderd en ik zag het gezicht van haar zoon betrekken. Hij begon aan haar arm te hangen en zei dat hij naar huis wilde. De moeders namen afscheid en gingen naar huis.

Verlies

De afgelopen jaren heb ik gewerkt met gezinnen waarvan de ouders gescheiden waren. Dit waren vechtscheidingen, maar ook scheidingen waarbij de ouders als vrienden uit elkaar gingen. Wat alle scheidingen gemeen hebben, is dat er voor een kind iets verloren gaat. Hij verliest een van de ouders uit de dagelijkse routine. Het kan zelfs betekenen dat hij moet gaan verhuizen of van school moet verwisselen. Dit verlies van het oude en bekende, zorgt bij het kind voor een reactie. Ook al zijn reacties niet altijd zichtbaar, ieder kind ervaart emoties op het moment dat hij te horen krijgt dat zijn ouders uit elkaar gaan. Deze emoties variëren van opluchting tot groot verdriet en woede. Hoe een kind reageert op de situatie is heel verschillend en ook de leeftijd speelt hierbij een grote rol.

Reacties van kinderen

Baby’s reageren zeer sterk op signalen en het welbevinden van hun ouders. (Harde) stemgeluiden en een negatieve sfeer nemen baby’s waar. Wanneer baby’s zich niet prettig voelen, kunnen ze dit uiten door te huilen, minder eetlust te hebben en te stagneren in hun spel.

In het tweede en derde levensjaar wordt autonomie steeds belangrijker. Het kind neemt steeds meer initiatief om dingen zelf te ondernemen en kan steeds beter verbaal zijn wil uitdrukken. In deze fase wordt zowel de basis gelegd voor het vertrouwen in anderen, als in het zelf dingen kunnen doen. Wanneer kinderen in deze fase onder stress staan, kan zich dat uiten in verlatingsangst, angst voor onbekenden, bed plassen en ongewenst gedrag.

Op het moment dat kinderen naar school gaan, leren ze vriendjes maken en wederkerige relaties opbouwen. Ze kunnen zich vergelijken met leeftijdsgenoten en zien dat de thuissituatie bij hen anders is. Daarnaast beginnen ze ook steeds meer te begrijpen dat hun gedrag de ander beïnvloedt. Kinderen in deze fase kunnen schuldgevoelens ontwikkelen en fantasieën hebben over de terugkeer van één van de ouders in het gezin. Ook kunnen ze bang zijn dat één van de ouders hen verlaat. Juist in deze fase is het heel belangrijk om goed met je kind te praten en eerlijk te zijn over de situatie.

Beschermen

Als ouder wil je van nature je kind beschermen. Velen vinden het moeilijk om de kinderen het slechte nieuws te vertellen dat ze uit elkaar gaan. Zo heb ik een jongen begeleid die mij vertelde dat zijn ouders zeiden dat vader vaak op zakenreis was. Deze reizen duurden echter steeds langer en het was voor hem onduidelijk wanneer zijn vader terugkwam. Kinderen voelen heel goed situaties aan en blijven in deze periode in onzekerheid. Daarnaast kunnen kinderen heel goed fantaseren. Deze jongen was er van overtuigd hij zich niet goed gedroeg en dat zijn vader daarom steeds langer weg bleef. Toen zijn ouders uiteindelijk vertelden dat ze uit elkaar gingen, omdat ze niet meer van elkaar hielden, bleek dat voor hem een opluchting te zijn. Vader hield niet meer van moeder, maar wel heel veel van hem en wilde dolgraag tijd met hem doorbrengen. Eerlijke communicatie waarbij je rekening houdt met de leeftijd van het kind is heel belangrijk.

Verschillende gevoelens

Als je als ouders uit elkaar gaat, heb je in de eerste plaats te maken met je eigen gevoelens. Twee personen staan vrijwel nooit gelijk in een situatie. Waar de één nog boos of verdrietig kan zijn, kan de ander juist opgelucht zijn dat hij of zij nu eindelijk niet meer samen hoeft te wonen. Deze verschillende gevoelens kunnen voor conflicten zorgen. Daarnaast is er nog het kind met zijn gevoelens en dat ondersteuning nodig heeft. Deze gecompliceerde situatie vraagt om veel geduld, begrip voor elkaar, maar met name begrip voor het kind. De beslissing is vanuit de ouders gekomen en niet vanuit het kind. Je wilt wellicht geen partners meer zijn, maar je blijft altijd ouders.

Identificeren

Kinderen identificeren zich met hun ouders. Een deel komt van de ene ouder, een deel van de andere ouder en een stuk van zichzelf. Als ouders slecht praten over elkaar in het bijzijn van hun kind, kan dit emotioneel heel zwaar zijn voor het kind. Er wordt iets negatiefs gezegd over je ouder, maar een kind kan dit interpreteren als iets negatiefs over zichzelf.

De ruzies tussen ouders zijn voor kinderen pijnlijk. Als kind houd je van allebei je ouders en wil je niet een kant moeten kiezen. Tijdens de groepsbijeenkomsten vertelden kinderen mij vaak dat hun ouders dachten dat ze sliepen en gesprekken en/ of ruzies niet hoorden. Zelfs na de scheiding werden deze kinderen geconfronteerd met negatieve uitingen over hun ouder. Dit zorgt voor veel verdriet.

Praten helpt

Het is erg belangrijk dat wanneer je een scheiding doormaakt, je met iemand over de situatie praat. Dit kan een vriend of vriendin zijn, een buurvrouw of een hulpverlener. Het is juist goed om verdriet en/of boosheid te uiten. Dit zorgt ervoor dat gevoelens niet opgekropt worden en eruit komen tijdens een situatie waarbij het niet gewenst is. Houd alleen rekening met je kinderen. Probeer zoveel mogelijk ruzies en negatieve gesprekken in het bijzijn van je kinderen te vermijden. Stimuleer de band met de andere ouder en je kind voor het welzijn van je kind. Uiteindelijk wil je dat je kind zorgeloos en gelukkig kan opgroeien in de best mogelijke situatie.

Spil Helpt (Breda) kan ouders en kinderen ondersteunen die vragen hebben rondom de scheiding. Dit kan in de vorm van één op één gesprekken, bemiddeling tussen ouders en gesprekken met het kind alleen.

Celeste de León

Orthopedagoog