Hoogbegaafd? Multitalent? Slimmerd? Wonderkind?
In onze praktijk krijgen we steeds vaker met hoogbegaafdheid te maken. Zo kwam een tijdje geleden een bijzonder meisje bij mij, we noemen haar Sofie. Sofie was via de huisarts naar ons gestuurd en wilde graag weten wat er mis met haar was. Zij dacht zelf aan autisme, want ze leek erg op een vriend van haar die pas deze diagnose had gekregen. Daarnaast had ze veel vragen over het leven en leek ze nooit tevreden met de antwoorden. Tegenover mij zat een meisje van 12, maar als ik mijn ogen dichtdeed hoorde ik een volwassene praten. Van haar moeder begreep ik dat Sofie al op zeer jonge leeftijd details opmerkte, die haar leeftijdgenootjes ontgingen. Ook stelde ze om de haverklap moeilijke vragen. Voorzichtig opperde ik of ze beiden wel eens aan hoogbegaafdheid hadden gedacht. Sofie zij een beetje beschaamd dat ze wel eens dacht dat ze misschien slimmer was dan haar klasgenootjes, maar dat ze dat zo arrogant vond.
In het volgende gesprek vraag ik naar de schoolcarrière en haar sociale ontwikkeling. Ook leer ik dat Sofie enorm veel talent heeft en zelflerend is. Ze is meteen in alles goed, tot frustratie van haar omgeving. Helaas wil ze ook graag overal de beste in zijn en de top bereiken. Wanneer dit toch niet blijkt te kunnen wil ze ermee stoppen. Hoogbegaafdheid is steeds aannemelijker en Sofie en haar moeder beginnen aan het idee te wennen. Ze vragen zich wel af of ze dan geen intelligentietest moet doen om het te “bewijzen”. Ik leg uit dat een intelligentietest niet nodig is: het kan zijn dat Sofie door haar faalangst onderpresteert (wat bewijs je dan??) en dat haar hele voorkomen (haar creativiteit, doorzettingsvermogen, talenten en manier van spreken) al genoeg kenmerken van hoogbegaafdheid zijn. Een paar weken later raakt Sofie aan de praat met een docent van haar en bespreekt mijn vermoeden. Deze docent is hoogbegaafd en vertelt aan Sofie dat ze al meteen in de eerste week doorhad dat Sofie dit ook was. De docent noemt hoogbegaafdheid een vloek en tegelijkertijd een zegen.
Sofie leert steeds meer te omarmen dat ze begaafder is dan anderen en hoe ze daar mee om moet gaan en ik leer ook van haar. Ze legt mij uit hoe zij naar zichzelf kijkt: “Mijn brein bestaat uit twee verschillende delen die continu ruzie hebben met elkaar en mijn lichaam bungelt er maar een beetje bij. Mijn lijf heeft niks te zeggen, want mijn brein dwingt mijn lijf om steeds maar door te gaan, zelfs wanneer het eigenlijk uitgeput is.”
U snapt hoe ontzettend vermoeiend dit is voor haar en ze is ook bezig om dit te veranderen en minder hoge eisen aan zichzelf te stellen. Helaas is dit de realiteit voor veel kinderen die hoogbegaafd zijn. Ook is de hoge intelligentie geen voorwaarde voor een fijne en goede (basis-)schooltijd (net als bij Sofie). Deze kinderen voelen zich vaak anders dan de rest, begrijpen alles veel sneller waardoor het saai wordt en de kans groot is dat ze gaan onderpresteren. Wanneer leerkrachten slechts naar de cijfers op toetsen kijken en niet naar het kind in zijn geheel zal de hoge intelligentie niet erkend worden wat een grote invloed heeft op het welbevinden van het kind. Daarnaast is er vaak sprake van faalangst doordat ze perfectionisme nastreven.
We merken dat ouders en kinderen terughoudend zijn om aan hoogbegaafdheid te denken. Ze schamen zich en denken dat scholen zullen zeggen: “Daar heb je weer van die ouders die…” Vult u zelf maar aan. Toch is het belangrijk dat wanneer u een vermoeden heeft om dit ook te bespreken met de leerkracht en dat u zo nodig andere professionals inschakelt.
Misschien komt het ook wel door de naam: hoogbegaafdheid. Sofie is hier niet door gecharmeerd en ik ook niet. Ze vindt het vreemd om zichzelf “hoogbegaafd” te noemen, maar we weten beiden ook geen beter of passender woord hiervoor. Dus mocht u suggesties hebben of heeft u vragen over hoogbegaafdheid, dan hoor ik het graag!
Tamar van Velzen
Orthopedagoog
P.S: Deze blog was al geschreven voordat ik deze week een avond over “hoogbegaafdheid” bijwoonde. Dr. Lianne Hoogeveen vertelde dat zij altijd spreekt over het fenomeen ‘hoogbegaafdheid’, maar nooit iemand ‘hoogbegaafd’ noemt en ook geen passender woord weet. Collega’s van haar uit Schotland spreken tegenwoordig alleen nog maar over ‘high ability’ en niet meer over ‘gifted’. Nu nog een mooie vertaling hiervoor vinden…